म्हणी

असतील शिते तर जमतील भूते	एखाद्या माणसाकडून फायदा होणार असला की त्याच्याभोवती माणसे गोळा होतात
असंगाशी संग आणि प्राणाशी गाठ	दुर्जन माणसाची संगत केल्यास प्रसंगी जीवालाही धोका निर्माण होतो
अडला हरी गाढवाचे पाय धरी	एखाद्या बुद्धीमान माणसाला देखील अडचणीच्या वेळी दुर्जन माणसाची विनवणी करावी लागते
अतिशहाणा त्याचा बैल रिकामा	जो मनुष्य फार शहाणपणा करायला लागतो त्याचे मुळीच काम होत नाही
अति तेथे माती	कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक हा शेवटी नुकसान कारक असतो
अन्नछत्री जेवणे, वर मिरपूड मागणे	दुसऱ्याकडून आवश्यक ती धर्मार्थ मदत घ्यायची त्याशिवाय आणखीनही काही गोष्टी मागून मिजास दाखवणे.
अंगाले सुटली खाज, हाताला नाही लाज	गरजवंताला अक्कल नसते
अंगावरचे लेणे, जन्मभर देणे	दागिन्याकरिता कर्ज करून ठेवायचे आणि ते जन्मभर फेरीत बसायचे.
अंत काळापेक्षा मध्यान्हकाळ कठीण	मरण्याच्या वेदनांपेक्षा भुकेच्या वेदना अधिक दुःखदायक असतात.
अंधारात केले, पण उजेडात आले	कितीही गुप्तपणे एखादी गोष्ट केली तरी ती काही दिवसांनी उजेडात येतेच
अक्कल नाही काडीची नाव सहस्त्रबुद्धे	नाव मोठे लक्षण खोटे
अघटित वार्ता आणि कोल्हे गेले तीर्था	अशक्यकोटीतील गोष्टी
अती झाले अन आसू आले	एखाद्या गोष्टीचा अतिरेक झाला की ती दुःखदायी ठरते
अतिपरिचयात अवज्ञा	जास्त जवळीकता झाल्यास अपमान होऊ शकतो
अती झाले गावचे अन पोट फुगले देवाचे	कृत्य एकाचे त्रास मात्र दुसऱ्यालाच
अन्नाचा येते वास, कोरीचा घेते घास	अन्न न खाणे;पण त्यात मन असणे
अपापाचा माल गपापा	लोकांचा तळतळाट करून मिळवलेले धन झपाट्याने नष्ट होते.
अर्थी दान महापुण्य	गरजू माणसाला दान दिल्यामुळे पुण्य मिळते.
आईची माया अन् पोर जाईल वाया	फार लाड केले तर मुले बिघडतात
आधी पोटोबा मग विठोबा	प्रथम पोटाची सोय पाहणे, नंतर देव – धर्म करणे
आपलेच दात आपलेच ओठ	आपल्याच माणसाने चूक केल्यास अडचणीची परिस्थिती निर्माण होते.
आयत्या बिळावर नागोबा	एखाद्याने स्वतःकरिता केलेल्या गोष्टीचा आयता फायदा घेण्याची वृत्ती असणे.
आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळे	अपेक्षेपेक्षा जास्त फायदा होणे
आपण हसे लोळायला, शेंबूड आपल्या नाकाला	ज्या दोषाबद्दल आपण दुसर्‍याला हसतो, तो दोष आपल्या अंगी असणे
आधीच उल्हास त्यात फाल्गुन मास	मुळातच आळशी असणाऱ्या माणसांच्या बाबतीत त्यांच्या आळशी वृत्तीला पोषक, अवस्था निर्माण होणे.
आंधळं दळतं कुत्रं पिठ खातं	एकाने काम करावे दुसऱ्याने त्याचा फायदा घ्यावा.
आंधळ्या बहिर्यांची गाठ	एकमेकांना मदत करण्यास असमर्थ असणार्‍या दोन माणसांची गाठ पडणे.
अगं अगं म्हशी, मला कुठे नेशी ?	चूक स्वतःच करून ती मान्य करावयाची नाही, उलटी ती दुसऱ्याच्या माथी मारून मारून मोकळे व्हायचे.
अडली गाय फटके खाय	एखादा माणूस अडचणीत सापडला, की त्याला हैराण केले जाते.
आपला हात जगन्नाथ	आपली उन्नती आपल्या कर्तृत्वावर अवलंबून असते.
असेल त्या दिवशी दिवाळी नसेल त्यादिवशी शिमगा	अनुकूलता असेल तेव्हा चैन करणे आणि नसेल तेव्हा उपवास करण्याची पाळी येणे.
अंगठा सुजला म्हणून डोंगराएवढा होईल का ?	कोणत्याही गोष्टीला ठराविक मर्यादा असते.
अवशी खाई तूप आणि सकाळी पाही रूप	अतिशय उतावळेपणाची कृती.
अती खाणे मसणात जाणे	अति खाणे नुकसानकारक असते.
अठरा नखी खेटरे राखी, वीस नखी घर राखी	मांजर घराचे तर कुत्रे दाराचे रक्षण करते.
अवचित पडे, नि दंडवत घडे	स्वतःची चूक झाकण्याचा प्रयत्न करणे.
अवसबाई इकडे पुनवबाई तिकडे	एकमेकांच्या अगदी विरुद्ध बाजू.
अंथरूण पाहून पाय पसरावे	आपली ऐपत, वकूब पाहून वागावे.
अंगापेक्षा बोंगा मोठा	मूळ गोष्टींपेक्षा अनुषांगिक गोष्टींचा बडेजाव मोठा असणे.
आपला तो बाब्या दुसर्याचे ते कारटे	स्वतःच्या बाबतीत असणारे चांगले विचार दुसऱ्याच्या बाबतीत न ठेवण्याची वृत्ती असणे.
आपली पाठ आपणास दिसत नाही	स्वतःचे दोष स्वतःला कधीच दिसत नाहीत.
आजा मेला नातू झाला	एखादे नुकसान झाले असता, त्याच वेळी फायद्याची गोष्ट घडणे.
आत्याबाईला जर मिशा असत्या तर	नेहमी एखाद्या कामात जर तर या शक्यतांचा विचार करणे.
आपल्याच पोळीवर तूप ओढणे	फक्त स्वतःचाच तेवढा फायदा साधून घेणे.
आलिया भोगासी असावे सादर	तक्रार व कुरकुर निर्माण झालेली परिस्थिती स्वीकारणे.
आवळा देऊन कोहळा काढणे	आपला स्वार्थ साधण्यासाठी एखाद्या व्यक्तीला लहान वस्तू देऊन मोठी वस्तू मिळविणे.
आपण मेल्यावाचून स्वर्ग दिसत नाही	अनुभवाशिवाय शहाणपण नसते.
आपले नाक कापून दुसऱ्यास अपशकुन	दुसऱ्याचे नुकसान करण्यासाठी प्रथम स्वतःचे नुकसान करून घेणे.
आधीच तारे, त्यात गेले वारे	विचित्र व्यक्तीच्या वर्तनात भर पडणारी घटना घडणे.
आधीच मर्कट तशातही मद्य प्याला	आधीच करामती व त्यात मद्य प्राशन केल्याने अधिकच विचित्र परिस्थिती निर्माण होते.
अडक्याची अंबा आणि गोंधळाला रुपये बारा	मुख्य गोष्टीपेक्षा अनुषंगिक गोष्टींचाच खर्च जास्त असणे.
आग रामेश्वरी, बंब सोमेश्वर	रोग एकीकडे, उपाय भलतीकडे.
आयजीच्या जीवावर बायजी उदार	दुसऱ्याचा पैसा खर्च करून औदार्य दाखवणे.
आग खाईल तो कोळसे ओकेल	जशी करणी तसे फळ
आठ पूरभय्ये नऊ चौबे	खूप निर्बुद्ध लोकांपेक्षा चार बुद्धिमान पुरेसे.
आधणातले रडतात व सुपातले हसतात	संंकटात असतानाही दुसर्‍याचे दुःख पाहून हसू येते.
इकडे आड तिकडे विहीर	दोन्ही बाजूंनी सारखीच अडचणीची स्थिती निर्माण होणे.
इच्छा परा ते येई घरा	आपण जे दुसऱ्याच्या बाबतीत चिंतितो तेच आपल्या वाट्याला येणे.
इच्छिलेले जर घडते तर भिक्षूकही राजे होते	इच्छेप्रमाणे सारे घडले तर सारेच लोक धनवान झाले असते.
इन मीन साडेतीन	एखाद्या करण्यासाठी अगदी कमीत कमी लोक हजर असणे.
ईश्वर जन्मास घालतो त्याचे पदरी शेर बांधतो	जन्मास आलेल्याचे पालन पोषण होतेच.
उथळ पाण्याला खळखळाट फार	अंगी थोडासा गुण असणारा माणूस जास्त बढाई मारतो.
उंदराला मांजर साक्ष	ज्याचे एखाद्या गोष्टीत हित आहे त्याला त्या गोष्टीबाबत विचारणे व्यर्थ असते किंवा एखादे वाईट कृत्य करत असताना एकमेकांना दुजोरा देणे.
उचलली जीभ लावली टाळ्याला	दुष्परिणामाचा विचार न करता बोलणे
उतावळा नवरा गुडघ्याला बाशिंग	अतिशय उतावीळपणाचे वर्तन करणे.
उठता लाथ बसता बुक्की	प्रत्येक कृत्याबद्दल आदर घडविण्यासाठी पुन्हापुन्हा शिक्षा करणे.
उडत्या पाखराची पिसे मोजणे	अगदी सहज चालता – चालता एखाद्या अवघड गोष्टीची परीक्षा करणे.
उतावळी बावरी (नवरी) म्हातार्‍याची नवरी	अति उतावळेपणा नुकसान कारक असतो.
उद्योगाचे घरी रिद्धी – सिद्धी पाणी भरी	जेथे उद्योग असतो तेथे संपत्ती येते.
उंबर पिकले आणि नडगीचे (अस्वलाचे) डोळे आले	फायद्याची वेळी येणे; पण लाभ न घेता येणे.
ऊराचे खुराडे आणि चुलीचे तुणतुणे	अतिशय हलाखीची स्थिती.
उंदीर गेला लुटी आणल्या दोन मुठी	प्रत्येक मनुष्य आपल्या क्षमतेनुसार काम करतो.
उकराल माती तर पिकतील मोती	मशागत केल्यास चांगले पीक येते.
उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशाला?	एखादे कार्य अंगावर घेतल्यानंतर त्यासाठी पडणाऱ्या श्रमांचा विचार करायचा नसतो.
उचल पत्रावळी, म्हणे जेवणारे किती?	जे काम करायचे ते सोडून देऊन भलत्याच चौकशा करणे.
उडाला तर कावळा, बुडाला तर बेडूक	एखाद्या गोष्टीची परीक्षा होण्यासाठी काही काळ वाट पहावी लागते.
उधारीची पोते, सव्वा हात रिते	उधारीने घेतलेला माल नेहमीच कमी भरतो.
उभारले राजवाडे तेथे आले मनकवडे	श्रीमंती आली की, तिच्या मागोमाग हाजी हाजी करणारेही येतातच.
उभ्याने यावे आणि ओणव्याने जावे	येते वेळी ताठ मानेने यावे आणि जातेवेळी खाली मान घालून जाणे.
उसाच्या पोटी कापूस	सद्गुणी माणसाच्या पोटी दुर्गुणी संपत संतती.
ऊस गोड लागला म्हणून मुळासगट खाऊ नये	कोणत्याही चांगल्या गोष्टीचा किंवा चांगुलपणाचा प्रमाणाबाहेर फायदा घेऊ नये.
एका माळेचे मणी	सगळीच माणसे सारख्याच स्वभावाची असणे.
एका हाताने टाळी वाजत नाही	दोघांच्या भांडणात पूर्णपणे एकट्यालाच दोष देता येत नाही.
एक ना धड भाराभर चिंध्या	एकाच वेळी अनेक कामे करायला घेतल्याने सर्वच कामे अर्धवट होण्याची अवस्था.
एकावे जनाचे करावे मनाचे	लोकांचे ऐकून घ्यावे आणि आपल्या मनाला जे योग्य वाटेल ते करावे.
एकाची जळते दाढी दुसरा त्यावर पेटवू पाहतो विडी	दुसऱ्याच्या अडचणींचा विचार न करता त्यातही स्वतःचा फायदा पाहण्याची दृष्टी ठेवणे.
एकाने गाय मारली म्हणून दुसऱ्याने वासरु मारु नये	दुसऱ्याने केलेल्या मोठ्या वाईट गोष्टींकडे बोट दाखवून आपण केलेल्या वाईट गोष्टीचे समर्थन करू नये.
एका पिसाने मोर होत नाही	थोड्याश्या यशाने हुरळून जाणे
एका खांबावर द्वारका	एकाच व्यक्तीवर सर्व जबाबदाऱ्या असणे.
एक कोल्हा सतरा ठिकाणी व्याला	एका व्यक्तीपासून अनेक ठिकाणी उपद्रव होणे.
एका कानावर पगडी, घरी बाईल उघडी	बाहेर बडेजाव पण घरी दारिद्र्य
एका मान्यात दोन तलवारी राहात नाहीत	दोन तेजस्वी माणसे गुण्या-गोविंदाने राहू शकत नाहीत.
ऐंशी तेथे पंचाऐंशी	अतिशय उधळेपणाची कृती.
ऐरावत रत्न थोर | त्यासी अंकुशाचा मार |	मोठ्या व्यक्तीला यातनाही तेवढ्यात असतात.
ओळखीचा चोर जीवे न सोडली	ओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा भयंकर असतो.
ओढ फुटो (तुटो) किंवा खोकाळ फुटो/ शेंडी तुटो की तारंबी तुटो	कोणत्याही परिस्थितीत काम तडीस नेणे.
ओझे उचलू तर म्हणे बाजीराव कोठे?	सांगितलेले काम सोडून नुसत्या चौकशा करणे.
औटघटकेचे राज्य	अल्पकाळ टिकणारी गोष्ट.
करावे तसे भरावे	जशी कृती केली असेल त्याप्रमाणे चांगले / वाईट फळ मिळणे.
कर नाही त्याला डर कशाला ?	ज्याने काही गुन्हा किंवा वाईट गोष्ट केली नाही, त्याने शिक्षा होण्याचे भय कशाला बाळगायचे ?
करीन ते पूर्व	मी करेन ते योग्य, मी म्हणेन ते बरोबर अशा रीतीने वागणे.
करवतीची धार पुढे सरली तरी कापते, मागे सरली तरी कापते	काही गोष्टी केल्या तरी नुकसान होते नाही केल्या तरी नुकसान होते.
करुन करुन भागला, देवध्यानी लागला	भरपूर वाईट कामे करून शेवटी देवपुजेला लागणे.
कणगीत दाणा तर भिल उताणा	गरजेपुरते जवळ असले, कि लोक काम करत नाहीत किंवा कोणाची पर्वा करत नाहीत.
कधी तुपाशी तर कधी उपाशी	सांसारिक स्थिती नेहमी सारखी राहत नाही.
कशात-काय-अन-फाटक्यात-पाय	वाईटात आणखी वाईट घडणे
काठी मारल्याने पाणी दुभंगत नाही	रक्ताचे नाते मोडू तोडू म्हणता तुटत नाही.
काडीचोर तो माडीचोर	एखाद्या माणसाने क्षुल्लक अपराध केला असेल तर त्याचा घडलेल्या एखाद्या मोठ्या अपराधाची संबंध जोडणे.
काजव्याच्या उजळ त्याच्या अंगाभोवती	गोष्टींचा प्रभाव तेवढ्यापुरताच असतो.
का ग बाई रोड (तर म्हणे) गावाची ओढ	निरर्थक गोष्टींची काळजी करणे.
कानात बुगडी, गावात फुगडी	आपल्या जवळच्या थोड्याशा संपत्तीचे मोठे प्रदर्शन करणे.
काल महिला आणि आज पितर झाला	अतिशय उतावळेपणाची वृत्ती.
काकडीची चोरी फाशीची शिक्षा	अपराध खूप लहान; पण त्याला दिली गेलेली शिक्षा मात्र खूप मोठी असणे.
काडीची सत्ता आणि लाखाची मत्ता बरोबर होत नाही	जे काम भरपूर पैसा आणि होत नाही, ते थोड्याश्या अधिकाराने होते, संपत्तीपेक्षा सत्ता महत्त्वाची ठरते.
कावीळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसते	पूर्वग्रहदूषित दृष्टी असणे.
मल्हारी माहात्म्य	नको तिथे नको ती गोष्ट करणे.
काना मागुन आली आणि तिखट झाली	श्रेष्ठ पेक्षा कनिष्ठ माणसाने वरचढ ठरणे.
कामापुरता मामा	आपले काम करून घेईपर्यंत गोड गोड बोलणे.
कावळा बसला आणि फांदी तुटली	परस्परांशी कारण संबंध नसताना योगायोगाने दोन गोष्टी एकाच वेळी घडणे
काखेत कळसा गावाला वळसा	जवळच असलेली वस्तू शोधण्यास दूर जाणे
काप गेले नी भोके राहिली	वैभव गेली अन फक्त त्याच्या खुणा राहिल्या
कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाही	शूद्र माणसाने केलेल्या दोषारोपांने थोरांचे नुकसान होत नसते.
काळ आला; पण वेळ आली नव्हती	नाश होण्याची वेळ आली असताना थोडक्यात बचावणे.
कांदा पडला पेवात, पिसा हिंडे गावात	चुकीच्या मार्गाने शोध घेण्याचा मूर्खपणा करणे.
कुंभारणीच्या घरातला किडा कुंभारणीचा	दुसऱ्याच्या स्वाधीन झालेला माणूस आपली मते विसरतो; आपल्या ताब्यात आलेल्या वस्तूवर आपलाच हक्क प्रस्थापित करणे.
कुत्र्याची शेपूट नळीत घातले तरी वाकडे	मूळचा स्वभाव बदलत नाही.
कुडी तशी फोडी	देहा प्रमाणे आहार किंवा कुवतीनुसार मिळणे.
कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळ	स्वार्थासाठी केवळ दुष्ट बुद्धीने शत्रूला मदत करून आपल्याच माणसाचे नुकसान करणे.
केळीला नारळी अन घर चंद्रमौळी	अत्यंत दारिद्र्याची अवस्था येणे.
केस उपटल्याने का मढे हलके होते ?	जेथे मोठ्या उपायांची गरज असते तेथे छोट्या उपायांनी काही होत नाही.
केळी खाता हरखले, हिशेब देता चरकले	एखाद्या गोष्टीचा लाभ घेताना गंमत वाटते मात्र पैसे देताना जीव मेटाकुटीस येतो.
कोळसा उगाळावा तितका काळाच	वाईट गोष्टीबाबत जितकी चर्चा करावी तितकीच ती वाईट ठरते.
कोल्हा काकडीला राजी	लहान लहान गोष्टींनी खुश होतात.
कोणाच्या गाई म्हशी आणि कोणाला उठा बशी	चूक एकाची शिक्षा दुसऱ्याला
कोठे इंद्राचा ऐरावत, कोठे श्यामभट्टाची तट्टाणी	महान गोष्टींबरोबर शुल्लक गोष्टींची तुलना करणे.
खऱ्याला मरण नाही	खरे कधीच लपत नाही.
खर्चणार्याचे खर्चते आणि कोठावळ्याचे पोट दुखते	खर्च करणार्‍याचा खर्च होतो ; तो त्याला मान्य ही असतो; परंतु दुसराच एखादा त्याबद्दल कुरकुर करतो.
खाऊ जाणे तो पचवू जाणे	एखादे कृत्य धाडसाने करणारा त्याचे परिणाम भोगण्यास ही समर्थ असतो.
खान तशी माती	आई-वडिलांप्रमाणे त्यांच्या मुलांचे वर्तन असणे.
खायला काळ भुईला भार	निरूपयोगी मनुष्य सर्वांनाच भारभूत होतो.
खाई त्याला खवखवे	जो वाईट काम करतो त्याला मनात धास्ती वाटते.
खाऊन माजावे टाकून माजू नये	पैशाचा, संपत्तीचा गैरवापर करू नये.
खोट्याच्या कपाळी गोटा	खोटेपणा वाईट काम करणाऱ्यांचे नुकसान होते.